Kanonistyka Tomasz z Akwinu
Nauka o własności. Tomasz z Akwinu uzasadnia konieczność istnienia własności prywatnej. Podstawą teorii własności jest teza o roli tej instytucji jako środka do osiągania wyższego celu - zbawienia wiecznego
Społeczne współżycie ludzi nie jest możliwe bez prywatnej własności.    
Własność jest niezbędna z trzech powodów:
1) dobra wspólne są źle zagospodarowane, gdyż nie działają tu psychologiczne bodźce zainteresowania materialnego; doświadczenie poucza, że każdy pracuje lepiej dla siebie niż dla innych lub dla wszystkich;
2) ażeby ludzkie sprawy były dobrze prowadzane, musi istnieć podział funkcji i podział pracy; w “komunizmie" nie ma właściwego porządku w tej dziedzinie, istnieje chaos ze względu na brak hierarchii;
3) w “komunizmie" nieustannie muszą powstawać spory, co do sposobów użycia dóbr, natomiast własność prywatna przywraca pokój społeczny

2. Merkantylizm
    Cechy merkantylizmu
    Pieniądz kruszcowy utożsamiany z bogactwem,
    Źródłem wartości jest sfera cyrkulacji,
    Handel zagraniczny jest wartościotwórczy, handel wewnętrzny - nie,
    Dominującą rolę odgrywa kapitał handlowy, a nie przemysłowy,
    Interwencjonizm państwowy, protekcjonizm jest świadomym narzędziem polityki gospodarczej,
    Narodowe cechy merkantylizmu. /3 Referaty/
Poglądy ekonomiczne przedstawicieli merkantylizmu - Pierwsza próba teoretycznej interpretacji kapitalistycznego sposobu produkcji
Francja:

Jean Bodin (Bodinus) XVI w. – wybitny teoretyk państwa i zwolennik władzy absolutnej,   

Barthelemy de Laffemas (1545-1612) – (minister Henryka IV)
•    polityka protekcjonizmu,
•    zwolennik wywozu towarów gotowych i ograniczenia importu
•    propagował rozwój rzemiosła (przemysłu) –postulat stworzenia pierwszych izb rzemieślniczych
•    przeciwnik polityki ochrony rolnictwa
Antoine de Montchretien XVII w. – „Traktat o ekonomii politycznej” 1615
•    twórca określenia ekonomia polityczna
•    projekt rozwoju przemysłu: od przemysłu ciężkiego –do lekkiego,
od rozwoju produkcji środków produkcji do produkcji środków konsumpcji
•    rolnictwo duszą gospodarki, rzemiosło jej sercem;
bogactwo ma 2 źródła: umysł ludzki i pracę rąk,
•    zwolennik samowystarczalności (autarkiczny rozwój gospodarki)
ochrona przed konkurencją –„swobodny import odbiera środki do życia ilu tysiącom ludzi”
Jean Babtista Colbert (1619-1683) minister i doradca Ludwika XIV
Kolbertyzm – polityka protekcjonizmu wychowawczego,
             zapoczątkował myślenie w kategoriach interwencjonizmu
•    system podatków pośrednich,
•    ochrona rodzimej produkcji poprzez bariery celne i zakazy importowe,
•    rozwój floty handlowej i wojennej,
•    rozwój sieci dróg morskich i lądowych,
•    stosowanie pracy dzieci, żebraków, łazików i przestępców;  zakaz emigracji
Anglia:
John Hales - pisarz i polityk
•    pieniądz jako nerw życia gospodarczego , nie bogactwo,
•    idea uprzemysłowienia kraju, rzemiosło może dać zatrudnienie tysiącom ludzi
•    podstawowa część dochodów z miasta, w którym rozwija się rzemiosło,
•    w handlu przestrzegać zasady min import towarów, które można wytworzyć w kraju,
•    polityka podlenia monety i napływ kruszców przyczynami drożyzny,

Thomas Mun

Josiach Child
•    postulat daleko idacej swobody w handlu zagranicznym
•    koncepcja odejścia od polityki „silnej ręki państwa” – pośrednia ingerencja – wprowadzenie regulacji stopy procentowej

3. Fizjokratyzm
F. Quesnay (1694-1774) Tablica ekonomiczna (Tableau Economique)- 1758
        obraz makroekonomicznego funkcjonowania gospodarki narodowej
"Najważniejszym prawem - prawo do wolności, ale wolności kierowanej rozumem, prowadzące człowieka do czynów zgodnych z porządkiem naturalnym i prawem naturalnym"
Podstawowe koncepcje fizjokratyzmu
1)    K. porządku naturalnego; w zgodzie z nim musi pozostać porządek                             społeczny i gospodarczy   
- postulat liberalizmu gospodarczego i własności prywatnej,
2)    K. dochodu czystego; Dochód czysty, rozumiany jako suma dóbr i usług     wytworzonych w ciągu roku, pojmowany rzeczowo (technicystycznie)
* uznanie wyłącznej produkcyjności ziemi. Oznacza to, że jedynie praca w rolnictwie jest produkcyjna, a inne są nieprodukcyjne
3)    K. obiegu dóbr (w istocie jest teorią podziału dochodu społecznego)
w obiegu dóbr i pieniędzy uczestniczą trzy klasy:
1) produkcyjna, którą tworzą rolnicy (i górnicy); a właściwie dzierżawca rolny, gospodarujący na własny rachunek, dokonujący nakładów z własnych kapitałów i zatrudniający robotników rolnych.
2) właściciele - posiadacze ziemi oraz wszystkich sprawujących władzę
3) jałowa - grupa społecznie użyteczna, choć nie produkcyjna
Cechy fizjokratyzmu
•    Daleko posunięta idea wolności,
•    Zwrócenie uwagi na sferę produkcji, jako wartościotwórczą,
•    Praca na roli źródłem produktu netto (produktu czystego),
•    Koncepcja podatku jedynego,
•    1-sze próby stworzenia tablicy przepływów międzygałęziowych ,
•    Walka z przeżytkami feudalizmu - ustanowienie nowego kapitalistycznego porządku.

4. Analiza porównawcza poglądów A. Smitha i D. Ricardo
A. Smith (1723-1790) Badania nad naturą i przyczynami bogactwa narodów 1776
D. Ricardo (1772-1823) Zasady ekonomii politycznej i opodatkowania - 1817
1.    Metoda
metoda dedukcji :    -charakter kontekstowy (A. Smith)     
                - abstrakcyjne modele (D. Ricardo)
2.    Założenia:
    istnienie obiektywnych praw ekonomicznych    
        - prowadzą do samoczynnego osiągnięcia równowagi w gospodarce          (działanie "niewidzialnej ręki" rynku )   
    występowanie rynków konkurencyjnych    
swobodny i niezakłócony ingerencją państwa przepływ czynników prod pozwala na maksymalizowanie korzyści gospodarczych
3.    Teoria wartości
Teorie Adama Smitha
Rodzaj gospodarki    Teoria wartości

GOSPOPDARKA PRYMITYWNA    Teoria kosztu pracy - cena dobra (wartość wymienna) jest wyznaczona przez ilość pracy niezbędną do wytworzenia tego dobra.
Teoria dysponowania pracą - cena dobra zależy od ilości pracy, jaką pozwala rozporządzać dane dobro

GOSPOPDARKA ROZWINIĘTA    Teoria kosztu produkcji - cena długookresowa (naturalna) dobra jest prostą sumą wynagrodzeń wypłaconych czynnikom produkcji.
Na cenę naturalną składają się zatem:
•    płaca, jako wynagrodzenie pracy;
•    zysk, jako wynagrodzenie kapitału;
•    renta, jako wynagrodzenie ziemi.

Wartość wg Dawida Ricardo:
Wartość dobra zależy od ilości pracy niezbędnej do jej wytworzenia, a nie od wypłaconego czynnikom produkcji wynagrodzenia.
wartość użytkowa jest konieczna dla zaistnienia wartości wymiennej;
cena dóbr użytecznych będzie mieć swe źródło:
•     w ilości pracy niezbędnej do jej wytworzenia
•     w ich rzadkości
4 Teoria podziału
    Renta gruntowa
A. Smith: Rezultat hojności przyrody, zróżnicowania urodzajności i położenia ziemi oraz zmonopolizowania tej ziemi w rękach właścicieli, którzy domagają się renty jako wynagrodzenia za udostępnienie ziemi do uprawy.
D. Ricardo - Potrącenie z produktu pracy robotnika; jest częścią “.produktu ziemi, którą płaci się jej właścicielowi za użytkowanie pierwotnych i niezniszczalnych sił gleby". Teoria renty oparta na 2 przesłankach:
•    ograniczonej ilości urodzajnych gleb (rzadkości)    
•    zasadzie malejącej wydajności.

    Płace D. Ricardo: praca jest towarem, płaca jest ceną, a rynek pracy grą popytu i podaży, odchylającą płace od ceny naturalnej. pisał: “Naturalną ceną pracy będzie taka cena, która jest niezbędna, aby umożliwić ogółowi robotników utrzymanie i zachowanie swego gatunku, nie zwiększając ani też nie zmniejszając ich liczby".
    Zysk
A. Smith: należna kapitalistom zapłata za dostarczenie robotnikom niezbędnych środków produkcji do wykonywania ich pracy.
Zysk składa się z 2 części: % od kapitału oraz wynagrodzenia z tyt. zarządzania przedsiębiorstwem i ponoszonego ryzyka
D. Ricardo: część pozostała z dochodu narodowego po potrąceniu rent i płac; proste potrącenie z produktu wytworzonego przez robotnika.
Do zapewnienia wysokiej stopy zysku niezbędne jest utrzymywanie płac na poziomie minimalnych kosztów utrzymania, a w praktyce - niskich cen na zboże.

+ referat „Poglądy ekonomiczne J.S. Milla”

5-6. Ekonomia subiektywno marginalna
CECHY MARGINALIZMU
    Mikroekonomia badawcza (dominująca metoda robinsonady) analiza g-ki pod kątem zachowania się 1-stki gospodarującej. Zakładano, że to co dobre dla 1-stki jest też dobre dla całego społeczeństwa.    
Subiektywizm  Zadowolenie było naturalną cechą 1-stki związaną z jej odczuciami, gustami i potrzebami, dlatego miało charakter subiektywny. Główną zasadą hedonizm, polegający na maksymalizowaniu przyjemności i minimalizowaniu przykrości.
    Prymat konsumpcji i założenie: celem gospodarowania, w tym i produkcji jest zaspokojenie potrzeb. Dzielić można było to, co się podobało, na co był zbyt.    
    Rachunek marginalny  potrzebny do maksymalizowania funkcji efektów lub minimalizowania funkcji nakładów. Konsument maksymalizował łączną użyteczność osiąganą z określonego dochodu pieniężnego za pomocą rachunku marginalnego porównując przyrosty osiąganej użyteczności (zadowolenia) wynikające z niewielkich przyrostów nabywanych dóbr. Podstawę tego rozumowania stanowi teoria użyteczności krańcowej. R M pozwala mierzyć realne wielkości, takie jak koszty i utargi.

3 szkoły myśli ekonomicznej:
•    Szkoła austriacka (psychologiczna), /referat/
    Przedstawiciele: C. Menger, F. Wieser, E. Böhm- Bawerk
•    Szkoła lozańska (matematyczna) /referat/
    Przedstawiciele: L. Walras, W. Pareto
•    Szkoła anglo-amerykanska (neoklasyczna)
    Przedstawiciele: J. B. Clark, I. Fisher, Alfred Marshall

Leon M. Walras (1834-1910), twórca teorii równowagi ogólnej - 1874
•    Zwolennik ekonomii czystej – zajmującej się stosunkami wymiennymi między rzeczami
•    Produkcję traktuje jako wielkość wyznaczoną przez popyt, który jest funkcją ceny
•     sformalizowany model matematyczny, który wyrażał stan równowagi ogólnej; Gospodarka w tym modelu składa się tylko z dwóch sektorów:    przedsiębiorstw i gospodarstw domowych.    
Nie uwzględnia ani sektora państwowego, ani też handlu zagranicznego.
W stanie równowagi wszystkie zmienne są wyznaczane jednocześnie i wzajemnie są od siebie zależne, podobnie jak kule bilardowe ułożone jedna na drugiej w jakimś pojemniku

Vilfredo Pareto (1848-1923) Kurs ekonomii politycznej - 1906
•    Swą koncepcję równowagi ogólnej opiera na pojęciu tzw. koncepcji wyborów;    
krzywe indyferencji (obojętności)     i krzywe transformacji
•    Wzbogacił teorię równowagi ogólnej przez rozwinięcie argumentacji na rzecz efektywnej alokacji zasobów na konkurencyjnych rynkach.
Na podst. modelu wykazał, że zmiana alokacji zasobów pomiędzy ich różne możliwe zastosowania podnosi poziom dobrobytu, jeżeli poprawie sytuacji materialnej jednej osoby nie towarzyszy pogorszenie sytuacji innej osoby

A. Marshall (1842-1924) Zasady ekonomiki – 1890 r.
•    stworzył strukturę analityczną wykładu neoklasycznej ekonomii, która stanowi podstawę zasadniczego kursu mikroekonomii
Ekonomika - nauka o tym, jak ludzie żyją, działają i myślą w życiu gospodarczym
    - podkreślał funkcjonalny charakter powiązań zjawisk ekonomicznych
•    znaczenie czynnika czasu - 4 okresy, które określały wzajemne zależności między                     popytem, podażą i ceną   
•                - W długim okresie płace, zyski i renty są wyznacznikami cen,                        natomiast w krótkim okresie te wielkości są wyznaczane przez ceny           
•    Teoria cen i kosztów:   
•    Pojęcia:    renta konsumenta - różnica między ceną jaką konsument byłby gotów     zapłacić za dane dobro a faktyczną ceną rynkową    (znaczenie psychiczne)   
    elastyczność cenowa popytu i podaży;   
    koszty stałe i zmienne - przedsiębiorstwo mimo niepełnego pokrycia         kosztów stałych może kontynuować swoją działalność w krótkim okresie
•    Wprowadził nowy, odrębny i samodzielny czynnik produkcji - organizację

7. Poglądy przedstawicieli polskiej myśli ekonomicznej /referaty/

8. Keynesizm
J. M. Keynes  (1883- 1946) Ogólna teoria zatrudnienia, procentu i pieniądza - 1936
Model Keynesa statyczny i krótkookresowy
    Oparty na popytowej teorii kształtowania się dochodu narodowego
efektywny popyt w warunkach gospodarki kapitalistycznej nie musi być określany rozmiarami produkcji (zdolności wytwórczych) - stąd w określonych warunkach on, a nie zdolności wytwórcze, określa rozmiary produkcji w gospodarce kapitalistycznej.
Popyt globalny określony jest z kolei przez wydatki społeczeństwa
Popyt globalny kształtuje się poniżej faktycznych zdolności produkcyjnych rozwiniętej gospodarki narodowej, co wynika z kilku przyczyn:
1.    Zbyt wysokiej skłonności społeczeństwa do oszczędzania i    
tym samym zbyt niskiej skłonności do konsumpcji.
2.    Niskiej skłonności do inwestowania wśród przedsiębiorców.
3.    Niedostatecznych wydatków z budżetu państwa na finansowanie robót publicznych i innych wydatków w jednostkach budżetowych.
    Zmienne niezależne i zmienne zależne/ Model/
    W modelu opartym na analizie przyczynowo-skutkowej do zmiennych zależnych należą:     •dochód narodowy, •konsumpcja, •oszczędności, •inwestycje i •zatrudnienie.
Do zmiennych niezależnych      zaliczył: •psychologiczną skłonność do konsumpcji, •stopę procentową oraz •krańcową rentowność kapitału.
Posługując się analizą przyczynowo-skutkową tych podstawowych wielkości ekonomicznych, Keynes pokazuje kolejno wpływ zmiennych niezależnych na kształtowanie się zmiennych zależnych.
Keynesizm teoria makroekonomiczna - podstawowe tezy
    gospodarka rynkowa jest ze swej natury niestabilna i wymaga aktywnej polityki gospodarczej państwa. W szczególności dotyczy to bezrobocia i inflacji.

    podstawowymi wyznacznikami poziomu działalności gospodarczej w każdym momencie są siły wpływające na poszczególne składniki popytu globalnego (łącznego)

    zmiany w wydatkach są w stanie stymulować wzrost i poziom dochodu realnego niezależnie od ilości pieniądza w obiegu.

    możliwe jest zaistnienie ogólnej równowagi ekonomicznej przy niepełnym zatrudnieniu oraz,

    w kapitalistycznej gospodarce rynkowej nie istnieje żaden mechanizm gwarantujący automatyczne osiągnięcie pełnego zatrudnienia.